مکان خیالی

ارسطو از قوه‌ای به نام تخیل (phantasia) صحبت می‌کند که هم مرتبه اما متمایز با درک و ذهن است، او آن را به عنوان “آنچه به موجب آن تصویری در ما اتفاق می‌افتد” بیان می‌کند و این قوه طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های مربوط به افکار، رویاها و خاطرات را شامل می شود. ارسطو تخیل را از درک در زمینه‌های مختلف متمایز می‌داند، تخیل تصاویر را تولید می‌کند حتی اگر درکی از آن وجود نداشته باشد مثل فرایند خواب دیدن که در برخی حیوانات اتفاق نمی‌افتد علیرغم این که فرایند درک کردن در آن‌ها رخ می‌دهد، که نشان می‌دهد تخیل و ادراک مشترک نیستند. بنابراین تخیل توانایی در انسان و اکثر حیوانات است که تصاویر درک شده در فعالیت‌های شناختی را تولید، ذخیره و به یاد می‌آورد. ارسطو تصاویر به کار رفته در فرآیندهای شناختی را به منزله بازنمایی می‌داند که از اشیای خارجی بهتر تصور می‌شود، اندیشیدن به تصاویر نیاز دارد به طوری که “هر وقت کسی تأمل می‌کند، لزوما در همان زمان در تصاویر تدبر می‌کند”.
زهرا قیاسی در نمایشگاه مکان هندسی قدرت قوه تخیل‌اش را به رخ می‌کشد. او نقاش صورت‌های خیالی و اندیشه‌های تجسم‌یافته ‌است. مجموعه‌ی “کتابخانه‌ها” حاصل خواست تخیل است که می‌خواهد برای مفهوم درک شده تصویری بسازد. هنرمند در توضیح فرآیند خلق مجموعه کتابخانه، از نیاز‌اش به ایجاد تصویر یا صحنه‌ای می‌گوید که مکمل واژگان باشند. به دل متون ادبی سفر می‌کند، واژه به واژه آن‌ها را موشکافی می‌کند و با کمک قوه‌ی خیال‌اش تصاویر مکان‌های واقعی را با تصاویر درک شده تلفیق و سپس آثارش را خلق می‌کند. او به کوه قاف و سهروردی، یمگان و ناصرخسرو، بهشت و دوزخ ابوسعید ابوالخیر و دنیای دیگران سفرکرده‌است.
در مجموعه‌ی “جانمایی” زهرا قیاسی نقاشی‌های دوره رمانتیک را با تصاویر ثبت شده در قوه‌ی خیال اش تلفیق می‌کند و برآیند آن مکانی می‌شود شبیه به مکان‌هایی که در رویاها می‌بینیم. نقاش کشتی مدوسای ژریکو، جزیره مردگان بروکلین، راه‌آهن ترنر، انقلاب فرانسه و قایق دانته دلاکروا و تاب فراگونار را در خواب می‌بیند.
در هردو مجموعه به وضوح توانایی و قدرت تخیل را می‌توانیم ببینیم و با نور تابیده شده از قوه خیال بینائی برای ما ممکن می‌شود و چیزهایی را می‌بینیم که بدون آن در تاریکی بود.

شیما مصحفی

اکرمگ | ochremag