چشم در مغاک دوختن
به کارگیری عنصری غیر متعارف، نازیبا و بعضا مشمئز کننده در آثار هنری، عملی جسورانه است که یا موجب راندن مخاطب از اثر می‌شود، یا او را به تحلیل اثر وامی دارد. از جمله این عناصر می توان از حشرات نام برد. موجوداتی ناچیز که بعضا در عالم واقع، استمرار حضورشان می تواند آزاردهنده باشد، اما در معابد باستان و وسایل کاربردی زینتی تا آثار ادبی و اینستالیشن های معاصر نقشی پررنگ ایفا می‌کنند. در این میان، گاه به عنوان نشانه خدایان مورد تقدیس واقع شده و گاه چون بیگانگان، روان سوژه را برآشفته‌اند.
تامل در تکرار عناصر در حوزه ادبیات و هنر فرهنگ ها و اعصار مختلف، راه را بر خوانشی بینامتنی باز می‌کند؛ فرآیندی معنازا که ورای ایدئولوژی و زبان‌های غالب، به عوامل روانی سوژه و زمینه‌های پیشازبانی وی مربوط است. این عوامل در کنار تجربیات جهانی سوژه‌رانه‌های مثبت یا منفی ایجاد می‌کنند که به گفته ژولیا کریستوا، برآمده از سرکوب و بحران سوبژکتیویته است و آن را ” مالیخولیا” می‌نامد. مالیخولیا خود را در کردارهایی چون هنر بروز می‌دهد. در اینجا، این نیروهای برانداز و انقلابی هنرمند، در قالب موجوداتی ناچیز، چون حشرات ظاهر می‌شوند و مخاطب را در معرض رویارویی با بحران‌های خویش قرار می‌دهد.
سوژه در مواجهه با امر نمادینِ آبستن از مالیخولیا واکنش‌هایی خلاقانه بروز می‌دهد. این عناصر در معرض ایمان و رویارویی با دین، مقبولیتی اجتماعی می‌یابند و در راستای میل سوژه به رهایی از رنج، تقدیس می‌شوند تا از تزلزل او بکاهند؛ چرا که مادام در پی‌تسکین خویش و یافتن ثبات است. از طرفی، در عصر حاضر با تنزل گرایشات و عقاید مذهبی، سوژه حربه‌ای چون ایمان نمی‌یابد. بنابراین، مالیخولیای او به نیرویی مخرب و ترساننده تبدیل می‌شود تا او را بر انگیزد، بر آشوبد و با تجربه‌ای غیر کلامی موجب تاثر او شود. ازینرو، سوژه را بر آن می‌دارد که “چشم در مغاک بدوزد” و در سایه‌ی عملِ سوگواری، به مثابه فرآیند غلبه بر مالیخولیا، به امر نمادین بپیوندد و گفتگویی معنازا و دگرگون کننده را بیاغازد.
۱. Carlos Amorales, Butterfly Installation
2. Rafael Gomezbarros, Ant Installation
3. Bita Fayyazi, Cockroaches Installation
4. Damien Hirst, A Thousand Years
5. Jan van Kessel, A Dragon-fly, Two Moths, a Spider and Some Beetles, With Wild Strawberries
6. Marriage Scarab of Amenhotep III and Queen Tiye, Brooklyn Museum
اکرمگ | ochremag
