نفر سیزدهم، با معصومیتی از دست رفته
هنرمند در دوران معاصر، در میان خیل عظیمی از بحران‌ها و فشارهای مختلف سیاسی و اجتماعی قرار دارد. از این روی،
موضوعات دینی برای او تبدیل به مضامینی می‌شود که به وسیله آن می‌تواند دغدغه‌های اجتماعی، فرهنگی، نژادی، جنسیتی و غیره خود را به جهان عرضه دارد.
اثر “سنگ خوردن بانوی شماره سیزده” از مجموعه “ایران بانو”ی حامد صدرارحامی، اقتباسی از تابلوی “شام آخر” لئوناردو داوینچی است؛ اما آنچه بدیهی است، تفاوت فاحش جنسیتی میان دو اثر است.
به محض ورود شام آخر به اثر صدرارحامی و تغییر جنسیت افراد حاضر در صحنه، کیفیت قدسی تصویر از دست می‌رود و نفر سیزدهم در جایگاه پیشوای دوازده تن دیگر نیست، گرچه همچنان وجهه آیینی و متافیزیکی خود را حفظ می‌کند، اما عرصه، تبدیل به جلسه محاکمه‌ای می‌شود که نفر سیزدهم، با معصومیتی از دست رفته، در انتظار سنگ خوردن و عقوبتی متافیزیکی است. در اینجا خبری از نان و شراب مقدس نیست، بلکه کتاب‌های چیده شده در زیر پای زنان، گواه سطح دانش، پرسشگری و حضور علمی، فرهنگی و فعال آنان است. بازنمایی “شام آخر”توسط زنان در اثر صدرارحامی، به منظور پرسشگری و نقد جایگاه زن در متون مقدس است و دارای رویکردی فمینیستی نسبت به الهیات است.
در روایات مسیحی، مریم مجدلیه سیزدهمین نفری است که به عیسی مسیح گروید و به واسطه ایشان از سنگسار نجات می‌یابد. بنابراین، مسیحیت در مقابل مریم مقدس، مریمی گناهکار دارد که تنها به واسطه پسر خدا نجات می‌یابد و موضوع گناه دوباره دامان زن را می‌گیرد. رجوع به تابلوی “قانون سیزدهم نیوتون” از همین مجموعه، در پی یافتن منشا سنگ عقوبتِ معلق بر بالای سر بانو و یادآوری میوه ممنوعه گناه نخستین، گواهی بر این ادعاست.
باید در نظر داشت که این اثر، یکی از تابلوهای مجموعه “ایران بانو”ی حامد صدرارحامی است و لوح شکسته منشور حقوق
بشر کوروش، معلق بر میز، جلوی بانوی شماره سیزده در تابلو، پیوستگی اثر را با مجموعه حفظ می‌کند. نقد هنرمند به
جایگاه زن، به واسطه پوشش زنان در اثر، از قلمروی مذهب فراتر می‌رود، تاریخ ایران را در می‌نوردد و به جامعه معاصر ایران میرسد. اساسا ارمغان مهم رویارویی ایرانیان با تجدد، چالش بین سنت‌های دینی و تجدد بود. حوزه مسائل زنان نیز در چنبره این چالش گرفتار آمد. صدرارحامی با اقتباس از تصویری آشنا و متعالی، و تغییر موضع و جنسیت آدم‌ها در تابلو، سوالی اساسی در مورد جایگاه زن در جامعه ایران، از دیرباز تا کنون مطرح می‌کند و امر تقدس و نگاه مردمحور را با بازی‌ای جنسیتی، در سطوح مختلف باور و اجتماع و فرهنگ، به چالش می‌کشد.
صویر ۱: سنگ خوردن بانوی شماره سیزده، صدرارحامی
تصویر ۲: شام آخر، لئوناردو داوینچی
تصویر۳: قانون سیزدهم نیوتون، صدرارحامی
اکرمگ | ochremag
